Fort XV Borek
Fort Borek z lotu ptaka
W dniu 30-01-2005 nasze stowarzyszenie zawarło umowę dzierżawy z wójtem gminy Medyka. Dzierżawa dotyczy fortu XV Borek i będzie trwała 20 lat.
Po odrestaurowaniu fortu zamierzamy go przeznaczyć na działalność turystyczno-handlowo-usługową
Budowa Fortu
Pierwsze dzieło forteczne powstało podczas budowy Grupy Siedliskiej w 1883 roku. Następnie zostało rozebrane a z pozostałości utworzono baterię artyleryjską. W chwili obecnej na terenie baterii widoczne są resztki murowanej bramy, brukowana rynna odprowadzająca wodę oraz stanowiska artyleryjskie. Na uwagę zasługuje dobrze zachowana sucha fosa otaczająca baterię oraz brukowana droga dojazdowa. Na zapolu zachowały się ponadto fundamenty po budynku kuchni oraz studnia.
W latach 1897-1900 wybudowano nowy fort około 200 metrów na północny- wschód od pierwotnego dzieła. Nowa lokalizacja na skraju wzgórza 230 m. zapewniała lepszą widoczność i pole ostrzału. Podstawowym zadaniem fortu była obrona doliny przez którą przebiegała droga oraz linia kolejowa łącząca Przemysl ze Lwowem. Ważnym zadaniem było również wspieranie ogniem artyleryjskim obrony fortu nr XIV Hurko.
Opis fortu
Był to fort pancerny uzbrojony w 2 armaty 8 cm. M 94 znajdujące się w wieżach pancernych. Na osi fortu znajdowała się pancerna wieża obserwacyjna kierująca ogniem dział baterii pancernej. W lewy bark fortu wbudowano tradytor uzbrojony również w 2 armaty kal. 8 cm. Obok tradytora dobudowano punkt obserwacyjny. Fort posiadał również odkryte stanowisko artyleryjskie. Wzdłuż wału znajdowały się stanowiska obronne piechoty. W lewej części fosy znajdowała się kaponiera przeciwstokowa. Centrum fortu zajmował budynek kazamatowy, w części koszarowej dwukondygnacyjny, w części schronowej jednokondygnacyjny.
Na parterze znajdowały się kazamaty pełniące rolę koszar, wartownia, magazyn żywności, studnia, pomieszczenie telefonistów, a w części centralnej schron pogotowia, magazyn amunicji oraz punkt opatrunkowy. Na piętrze znajdowała się kuchnia 2 kazamaty dla załogi oraz dla dowódcy fortu i oficerów. Na obu kondygnacjach znajdowały się ubikacje oraz 3 małe schrony pogotowia. Okna budynku zabezpieczały okiennice pancerne wyposażone w otwory strzelnicze. Załoga fortu liczyła 92 osoby w tym 88 szeregowców, 3 oficerów i komendant fort.
Działania wojenne
W czasie działań wojennych 1914/15 załoga fortu wspólnie z załogą fortu XIV Hurko zatrzymała zmasowany atak Rosjan przedzierających się doliną w kierunku Przemyśla.
Wobec miażdżącej siły ognia artyleryjskiego obu fortów Rosjanie zostali wyparci na pozycje wyjściowe.
Po rozkazie o poddaniu całej Twierdzy Przemyśl w dniu 22 marca 1915 r. na obiekcie wysadzono baterię pancerną, tradytor oraz budynek obrony fosy( kaponiera). W okresie międzywojennym na terenie fortu stacjonowało Wojsko Polskie o czym świadczą stare napisy wyryte w cegłach budynku koszar i bramy. Podczas prac ziemnych znajdowało się pozostałości z tego okresu: plomby , guziki. We wrześniu 1939 roku według relacji naocznego świadka w budynku koszaru schronienie znalazł wycofujący się oddział kawalerii polskiej przed atakiem samolotu niemieckiego. W tym czasie fort służył jako schronienie okolicznym mieszkańcom. W okresie okupacji radzieckiej fort służy jako zaplecze przy budowie okolicznych schronów z Linii Mołotowa. Znajdowała się tam między innymi ubojnia bydła. W celu lepszej komunikacji rozebrano część wału i zasypano fosę.
Dzierżawa fortu
Od stycznia 2005 roku dzierżawcą fortu jest Stowarzyszenie 3 Historycznego Galicyjskiego Pułku Artylerii Fortecznej im. Księcia Kinsky’ego z Przemysla.
Celem dzierżawy jest przywrócenie w jak największym stopniu pierwotnego stanu obiektu oraz jego adaptacja do celów turystyczno – poznawczych.
Po zakończeniu prac remontowych planujemy otworzyć we wnętrzu budynku ekspozycję muzealną pamiątek z okresu I Wojny Światowej.
Przemysl;,27.08.2009 r.
Tekst opracowali:
Wacław Górniak
Rudolf Górniak
Wykaz prac przeprowadzonych przez Stowarzyszenie 3 Historycznego Galicyjskiego Pułku Artylerii Fortecznej im.Księcia Kinsky’ego na terenie fortu nr.XV Borek w latach 2005-2009
W 2005 roku : wycięto całą niepotrzebną roślinność rosnącą na wewnętrznym wale, dziedzińcu, budynku oraz na części zapola.
W 2006 roku : odbudowano mury bramy wjazdowej, odkopano relikty tradytora, odsłonięto bruk na dziedzińcu, zabezpieczono pokrywą betonową otwór studni przy wejściu do poterny wykonano ogrodzenie z drutu kolczastego, miejsce na ognisko, zamontowano szlaban oraz tablicę informacyjną, wykonano parking dla samochodów osobowych oraz wysiano trawę na wewnętrznych wałach.
W 2007 roku : odkopano obydwie wybieżnie z poterny , relikty baterii pancernej, relikty kaponiery, uformowano wały przy wybieżniach, usunięto nadmiar ziemi przed tradytorem i z dziedzińca oraz usunięto dużą ilość korzeni ściętych drzew. Oczyszczono z roślinności, wyrównano i wysiano trawę oraz ogrodzono teren na zapolu przy drodze dojazdowej.
Na przełomie lat 2007-2008 : oczyszczono ze zbędnej roślinności teren przyległej baterii artyleryjskiej, odsłonięto oryginalny bruk na drodze dojazdowej do baterii.
W 2008 roku : zlikwidowano wysypisko śmieci znajdujące się w fosie okalającej baterię oraz uformowano lewy wał oraz 3 stanowiska artyleryjskie i wysiano na tej części baterii trawę.
Wykonano również remont schodów punktu obserwacyjnego tradytora,na zapolu odsłonięto relikty budynku kuchni oraz studni – pozostałości z pierwotnego dzieła.
Zakupiono oryginalne pancerne okiennice wraz z ościeżnicą na podstawie których wykonano jedną replikę, zostanie ona zamontowana we wnęce okiennej pomieszczenia wartowni.
W 2009 roku : usunięto gruz i ziemię z kazamat, wybielono ściany wapnem, zamontowano metalową ościeżnicę w pomieszczeniu wartowni i podmurowano ścianę działową, wyrównano teren i zasiano trawę między łąką a fosą i okopem łacznikowym do baterii( miejsce przyszłego boiska do siatkówki), wykonano parking dla autokarów, podmurowano punkt obserwacyjny tradytora i zamontowano na nim replikę pancerza.
W chwili obecnej prowadzone są prace przy oczyszczaniu z ziemi i gruzu pomieszczeń lazaretu i magazynu oraz prace związane z utrzymaniem terenów zielonych.
W najbliższym czasie planujemy wykonać izolację przeciwwilgociową głównego stropu, zrekonstruować strop nad parterem pomieszczenia, odbudować klatkę schodową , wykonać i zamontować wszystkie okiennice , drzwi wejściowe oraz sponson z bramą wjazdową.
Wszelkie prace prowadzone na forcie przez stowarzyszenie prowadzą do jego rekonstrukcji , utworzenia w nim ekspozycji pamiątek z okresu pierwszej wojny oraz punktu merytorycznej informacji o Twierdzy.